Το λυντσάρισμα πριν το Web 2.0

Σκόπευα να το ανεβάσω χάριν της Μιραντολίνας. Αλλά όλο το ανέβαλα, τεμπελιά γαρ. Σήμερα όμως διάβασα (ακόμα) ένα βρώμικο ποστ του press-gr και είπα μπάστα, κάποιος πρέπει να κάνει κάτι.

(περιττό να πω ότι το πιο κοπιώδες μέρος του "κάτι" το έκανε ο FineReader)

Απόσπασμα από το άρθρο «Ο ιταλικός τύπος και ο Παζολίνι» του Τούλιο Ντε Μάουρο
(από το βιβλίο «Παζολίνι: το χρονικό της βίας, της δίωξης και του θανάτου» εκδ. Εξάντας μτφ. Κούλα Κυριακίδου)

Ο φασιστικός και σκανδαλοθηρικός αντιδραστικός τύπος αναλαμβάνει να δημοσιεύσει κατηγορίες και προσβολές με τον πιο ωμό και ευθύ τρόπο: συκοφαντικές φωτογραφίες («II Secolo d' Italia», 18.3.62), χαρακτηρισμοί όπως «ένας άντρας σε εισαγωγικά» («II Secolo d' Italia», 12.11.64), αναφορές σε μια έκθεση των καραμπινιέρων της Ρώμης από την οποία προκύπτει, λέει η «II Borghese», ότι «ανταποκρίνεται στην ομοφυλοφιλική δραστηριότητα του Παζολίνι» (10.5.62), μια συκοφαντική προσωπογραφία που δημιουργείται από περιγραφές μαρτύρων («II Secolo d' Italia», 18.10.64 «Giovinezza», 18.10.64, «U Meridiano di Cagliari» 11.5.65).

H επίδραση του μαύρου χείμαρου δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Είναι παρόν στις καθολικές εφημερίδες, όπως η «II Cammino Lodi» του Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 1965, που αναδημοσιεύει την προσωπογραφία και περνάει μέσα από εφημερίδες όπως η «Momento Sera» (22.4.62), η «II Piccolo» (21.4.62) και προφανώς η «II Tempo» της Ρώμης. Η αναφορά σε μια «κάποια ανωμαλία του Παζολίνι» φτάνει ως την «II Messaggero» (4.7.62). Και σχεδόν δεν υπάρχει εφημερίδα που να μην κάνει νύξη για την ύπαρξη των «ψυχιατρικών σημειώσεων του καθηγητή 'Αλντο Σεμεράτι, του Πανεπιστημϊου της Ρώμης» που διέρευσαν από το γραφείο Διεθνούς Ιατρικού Τύπου, στις οποίες ο ελεύθερος αυτός καθηγητής εξηγεϊ «ότι ο Παζολϊνι είναι ένας ομοφυλόφιλος επιδειξίας και σκεπτόφιλος» (21.6.62).

Τα μαύρα κύματα μολύνουν ώς και τα σχετικά απόμακρα νερά. Ο προφορικός λόγος δεν είναι φτιαγμένος μόνο από αυτά που λέμε και ακούμε. Είναι φτιαγμένος κι από αυτό που, στην μνήμη όλων, περιβάλλει και φωτίζει αυτό που λέγεται και ακούγεται. To «μη-ειπωμένο» βαραίνει πλάι στο ειπωμένο, του προσδιορίζει την απήχηση και την πρόθεση. Όποιος διαβάζει στο «L' Espresso» της 18.2.68 το κομμάτι Ο Παζολίνι δοξάζει τους γυμνιστές, με φωτογραφία του νεαρού χωρικού γυμνού καβάλα στο βιολοντσέλο, παρασύρεται από τις επιδράσεις των μαύρων κυμάτων, είτε του αρέσει είτε όχι, είτε το θέλουν είτε όχι οι αναγνώστες του σοσιαλ-ριζοσπαστικού εβδομαδιαίου έντυπου. Κι όταν η συζήτηση για την πολιτιστική αναγνώριση συνοδευτεί από φωτογραφίες των Μοράβια, Φορτϊνι, Κολέτι, Σάσια, και από φωτογραφίες του Παζολΐνι με σώβρακα (που θα αποδειχτεί μετά ότι ήταν αθλητικό σωβρακάκι) το παιχνίδι έχει κριθεί: Ο Παζολΐνι δεν λαμβάνεται πολύ στα σοβαρά, δεν είναι φυσιολογικός κλπ.

Ο φασιστικός τύπος, λοιπόν, έχει ακτίνα επίδρασης πολύ πιο πέρα από τα όρια του συνειδητού και δηλωμένου φασισμού. Είναι ο φασιστικός τύπος αυτός που, στις επανειλημμένες επιθέσεις του Ντι Λούια και των άλλων, δίνει τη χλευαστική φασιστική ερμηνεία σύμφωνα με την οποία «ο Παζολίνι θέλει να προκατασκευάσει για τον εαυτό του το φωτοστέφανο του μάρτυρα» («II Giornale d' Italia» 15.2.64), θέλει να διαφημίσει τον εαυτό του («Lo Specchio» 30.9.62 καν 13.9.64 «II Giornale d' Italia» 5.3.63) ή μάλλον (τετράστηλος τίτλος) «είναι πολύ ικανός αλλά μόνο για να αυτοδιαφημίζεται» («II Tempo», 31.8.69). Ο θόρυβος που προκλήθηκε από τις φασιστικές επιθέσεις κι από την καταδιωκτική ατμόσφαιρα που δημιουργήθηκε από τον τύπο (κι όχι μόνο της δεξιάς) ξαναπέφτει πάνω στον ίδιο τον Παζολίνι. Η ιδέα ότι επιδιώκει δημοσιότητα διαβρώνει και πολιτικούς και ηθικούς κύκλους πολύ μακρινούς απ' όσους ως τώρα αναφέρθηκαν: από τον Μπάρτολι («Epoca» 29.3.64) ώς κάποιον κριτικό του «II Meglio», ώς τις ματιές του «Panorama» στο «προσωπικό σόου» του Παζολίνι (26.9.68), ως εκφράσεις όπως «σόου.. διαφήμιση... πρόκληση... σκάνδαλο» στο «Μοndo Nuovo» (28.2.69), ως την κατηγορία του Αντονέλο Τρομπαντόρι («II Giorno», 2.6.69) για «βεντετισμό».

Η σταθερή και θαρραλέα φωνή ενός σημειωματάριου του «II Mondo» (25.2.64) είναι πολύ αδύνατη για να επιβληθεί στους αδιάκοπους απόηχους που αναφέραμε: Ο Παζολίνι ομοφυλόφιλος, ο Παζολίνι σε αναζήτηση διαφήμισης, ο Παζολίνι που ποτέ δεν πρέπει να τον παίρνει κανείς στα σοβαρά.

Μια τόσο σοβαρή πράξη όπως ήταν η πράξη του αποκλεισμού του Παζολίνι, και μάλιστα την τελευταία στιγμή, από την εκπομπή συνάντηση με τους ποιητές, αποκλεισμός που θέλησε η διεύθυνση της RAI TV, σχολιάζεται με μεγάλη ευχαρίστηση από το «II Giorno» της 5.7.62 κάτω από τον τίτλο: υπάρχουν ποιητές και ποιητές... (τα αποσιωπητικά αποτελούν μέρος του τίτλου). Φαίνεται πως αυτός που έγραψε τον τίτλο θέλησε να έχει και το ελαφρυντικό της καλής πίστης, να μη δείξει πρόθεση και γνώση του κακού.

Από έναν τέτοιο τύπο («προκλητικό» και «μη φυσιολογικό»: «II Gazzettino» 4.7.62) δεν μπορεί να περιμένει κανείς παρά μόνο σκάνδαλα, βιαιότητες, εξευτελισμούς «ιδιότροπες πρωτοβουλίες» («Momento Sera», 22.4.62). Τέρμα με τους μεγάλους τίτλους όταν υπάρχει κατηγορία, σιωπή ή ύφος διασκεδαστικό και γεμάτο περιέργεια (κι αυτό μπορεί να συμβεί) όταν η κατηγορία ξεφουσκώνει και σβήνει. Ένα μόνο παράδειγμα από τα τόσα της δεκαετίας του εξήντα. Ο Παζολϊνι κατηγορείται για προσβολή της θρησκείας με την ταινία Λα Ρικότα: στην «λεπτή υπόθεση», στην «θορυβώδη δικαστική υπόθεση» η «II Messaggero» αφιερώνει, μεταξύ των άλλων, τρία μεγάλα κομμάτια με τετράστηλα, πεντάστηλα εξάστηλα άρθρα αναλύσεις των σημείων που «προσβάλλουν» τη «θρησκεία του Κράτους (6.3., 8.3., 4.4.63), φωτογραφία του καταδικασθέντος «τη στιγμή που βγαίνει από την αίθουσα του δικαστηρίου»: σε λιγότερο από τα δύο τρίτα μιας στήλης των «δικαστικών χρονικών της Ρώμης» δίνεται, για όποιον θελήσει να την αναζητήσει, η είδηση της αθώωσης του Παζολίνι «διότι το γεγονός δεν αποτελεί αδίκημα» (7.5.64).

Στην προηγούμενη παράγραφο είδαμε πως, ανάμεσα στο 1959 και στο 1961, ο τύπος, τροφοδοτώντας μια αντίληψη χονδροειδώς ρεαλιστική της δημιουργικής δουλειάς του Παζολίνι, θέλησε να δημιουργήσει άσχημες εντυπώσεις για το χαρακτήρα της ιδιωτικής του ζωής. Η εδραίωση αυτών των εντυπώσεων για το ελάχιστα σοβαρό, μη φυσιολογικό, επιδεικτικό χαρακτήρα της ιδιωτικής του ζωής, αρχίζει να φέρνει στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του εξήντα το επιθυμητό αποτέλεσμα: ούτε καν τα γραπτά του Παζολίνι πρέπει να παίρνονται στα σοβαρά. Δεν είναι μόνο το «L' Espresso» που κάνει αστεϊσμούς. To ίδιο κάνει και το «II Manifesto». Ο Ντίνο Ορίλια μιλάει («L' Euro-peo», 13.2.75) για έναν «Παζολίνι επιρρεπή σε μη τεκνοποιητικούς έρωτες». Κάποιος ανώνυμος του «II Messaggero» γράφει: «To γεγονός ότι κυκλοφορούν ακόμη μικτά ζευγάρια, που αποτελούνται από αρσενικά και θηλυκά άτομα, προκαλεί στο διάσημο συγγραφέα τυφλή οργή» (21.1.75). Δύο επιστήμονες όπως ο Νέλο Πονέντε («αφέθηκε να οδηγηθεί από ένα προσωπικό του πολιτικο-φιλοσοφικό ποιημάτιο», «Paese Sera», 25.1.75), και ο Φράνκο Φεραρότι («Μεταφέρει βιογραφικές εμπειρίες και εντελώς προσωπικές διαθέσεις στο επίπεδο της επιστημονικής ανάλυσης», κι έπειτα ο Παζολίνι βρίσκεται «ανάμεσα σ' αυτούς που σ' ένα αστικό περιβάλλον απολαμβάνουν όλα τα αγαθά του εκσυγχρονισμού», «Paese Sera», 14.6.74) υποχωρούν σ' αυτή την προσωποποιημένη πολεμική, AD HOMINEM* και όχι PRO VERITATE*.

Έχει ισχυρούς συμμάχους ο χριστιανοδημοκράτης Αλφρέντο Βιντσιγκουέρα, όταν στις 24.4.75 (στο «II Ροροlο») αντί να συζητήσει και να αντικρούσει τα επιχειρήματα για τις ευθύνες της χριστιανοδημοκρατίας για τη στρατηγική της έντασης, προσβάλλει με βάρβαρο τρόπο τον Παζολίνι κατηγορώντας τον ότι βασανίζεται από «υπαρξιακά και ψυχαναλυτικά προβλήματα» ότι είναι «μια περίπτωση που θα έπρεπε να αντιμετωπισθεί κλινικά» ότι «αφήνεται να εμπορευματοποιηθεί από την αστική κοινωνία», ότι είναι «ένα μίγμα αντίδρασης, αντίφασης, ναρκισσισμού, ξετσίπωτης αλαζονείας που χαρακτηρίζεται από μια παντελή έλλειψη πνευματικής σοβαρότητας». Ο χριστιανοδημοκράτης θέλει να πει κάτι που αποκαλύπτεται στο τέλος του άρθρου: ο Παζολίνι «είναι αναξιόπιστος».